Valse opluchting
Het is toch niet zo erg al gedacht. Extreemrechts gaat zondag naar huis met ‘maar’ 26%. Niemand durft de term ‘monsterscore’ in de mond te nemen en een klein gevoel van opluchting verspreidt zich over het midden en de linkse ranken. Opgelucht? Doe maar niet. Wanneer zo’n significant deel van de bevolking stemt op extreemrechts, mag je dat signaal niet negeren. Geen monsterscore wil nog niet zeggen ongevaarlijk.
Wat je als organisaties in dit geval moeten doen, is jezelf evalueren. De vraag front and center zetten ‘Wat maakt dat deze score zo hoog is?’ en onderzoeken wat je anders moet doen de komende vier jaar. Luister je genoeg naar mensen? Zijn je strategieën en tactieken enkel gericht op de eigen kerk of treed je daar ook buiten? Zet je genoeg in op deep canvassing en betreed je zo de wijken waar extreemrechts hoog scoort? Spreek je je duidelijk uit of hoop je toch nog het steeds kleinere “stille midden” te bereiken?
Als zondag eerder donkergrijs uitvalt en niet pikzwart, lopen we het risico van valse interpretatie. Wil dat zeggen dat we toch een massale beweging op gang moeten trekken? Dat moet je niet proberen. Maar we moeten vooral niet voortdoen zoals we bezig waren, anders komen daar elk jaar nog procentpunten bij, tot het monster te groot is om te verslaan.
Een monsterscore
Daar kan je als samenleving op drie manieren op reageren.
- Er ontstaat in de weken na de verkiezing een vulkaanuitbarsting van woede, onder jongeren en studenten of zelfs breed verspreid. Die woede moet je organiseren en mobiliseren, de beweging mee op gang trekken tot aan de gemeenteraadsverkiezingen. Iedereen die iets wil doen, moet je handelingsperspectief geven. En dus heb je je nu al voor te bereiden op een onrustige zomer. Vergeet ook niet dat er in oktober weer verkiezingen zijn die onze alertheid vragen. Als het gesubsidieerde middenveld dan eind juni op vakantie vertrekt, dan krijgt die spontane protestbeweging als antwoord op zijn vraag een out of office. En dat kan, dat mag gewoon niet.
- Er trekt angst over de Vlaamse velden en steden. De zwarte zondag kleurt ons gemoed ook zwart — we zien het hier eigenlijk niet zitten. Plots ben je op links een kleine minderheid, met je mensenrechten en klimaatbezorgdheid. Wil ik wel wonen in zo’n land? Kan ik me hier nog thuis voelen? Is het nog de moeite? Ja, ja en, ja. En ja, ik begrijp de angst ook. Maar we moeten daar voorbij en organisaties kunnen daarbij helpen. Breek door de passiviteit, vertel nieuwe verhalen. Schep terug een gevoel van samen, van veiligheid, geef mensen medestanders om op te leunen en dan samen ten strijde te trekken. Verenig mensen, organiseer en fluister, roep, brul: verzet heeft zin. Verzet heeft altijd zin.
- Arrogantie, daar zijn we soms niet vies van. Na de monsterscore luidt het bij sommigen: ‘Laat ze maar eens proberen’, ‘We laten ze hun eigen graf graven’, ‘Het zal snel gedaan zijn’. En dat is een reusachtig slecht idee. Als middenveldorganisaties moet je die arrogantie — of angst verpakt als arrogantie — bestrijden. Een regeringsdeelname van extreemrechts, in welke rare constructie of vorm dan ook, zal sowieso leiden tot een maatschappij waar zowel minderheden als de middenmoot minder levenskwaliteit hebben. Meer risico, minder inkomen. Meer onderdrukking en wie weet minder vrijheid om te protesteren. En dat is ook de boodschap die organisaties moeten verspreiden.
Elk mogelijk scenario vraagt om een specifieke reactie of gedrag van organisaties, maar doorheen elke situatie loopt wel een rode draad, die in enkele stappen op te delen valt:
Stap 1: Goed luisteren, voelen, praten, vinger aan de pols houden bij de bevolking. Je moet altijd weten wat het mobilisatiepotentieel is.
Stap 2: Herdenk je strategie, tactieken en narratief, want meer van hetzelfde gaat extreemrechts niet doen krimpen.
Stap 3: Wees alert, niet als state of mind, maar als actiepunt. Gemakkelijk gezegd, maar complex uit te voeren. Dus hou rekening met die complexiteit en maak een helder plan. Wie is verantwoordelijk? Heeft die persoon genoeg middelen, tijd, een team? Als er iets beweegt in de bevolking moet je er bovenop zitten, dus vertaal alertheid naar iets praktisch.
Stap 4: Kom uit je bureau. Letterlijk. Als beweging moet je in het tumult staan, desnoods verhuis je die bureau en zet je hem er middenin.
Stap 5: Praten, praten, praten. Alles begint met een gesprek. Ga langs de huizen, ga in gesprek, luister wat er achter de bezorgdheden zit. Mensen voelen zich slachtoffer van iets, dat niet erkennen is de mist ingaan.
Het is een verdomd spannende week. Het evenwicht houden tussen strijd en zelfzorg is, ook voor ons bij S&L, een constante zoektocht. Maar belangrijker nog dan de verkiezingen, is de periode die aanbreekt de ochtend na de verkiezingen. De uitslag zondag vertelt mij niets over de toekomst, het is de rekening van het verleden. Maandag worden we wakker, niet verslagen, maar strijdvaardig. Klaar voor de komende vier jaar, klaar om het anders te doen, beter te doen. Beter te luisteren en ons terug te verenigen. De maatschappij vraagt om onze zorg en aandacht en we zullen haar die geven, onverdeeld. Want er zijn genoeg medestanders, als je ze wil zien. Als we ons durven oprichten, en spreken, zullen we samen sterk staan. Op maandag 10 juni start de ontmanteling van extreemrechts. Dit is het begin van het einde.
