Vier essentiële tips voor een effectief beleidsplan (binnen milieuorganisaties)

Een beleidsplan schrijven. Het is verplicht als je subsidies wil. Een hele opdracht, maar vaak ook een strategische kans. 

Tijdens de vorige beleidsperiode ondersteunden Sabine Craenen en ik Natuurpunt vzw bij de ontwikkeling van hun beleidsplan. En belangrijker nog: bij hun nieuwe strategie.  

Hieruit vloeiden vier cruciale adviezen voort voor een doordacht en impactvol beleidsplan.

Tip 1: eerst strategie, dán pas beleidsplan 

Veel organisaties benaderen het beleidsplan als een schrijfopdracht: ze verdelen de hoofdstukken en gaan direct aan de slag. Dit resulteert vaak in een onsamenhangend document. De overheid merkt dat ook en straft dat af. 

Maar wat mogelijks nog erger is: zo’n geschreven beleidsplan is bijna steeds ook een “we doen gewoon verder”- beleidsplan dat slechts voortbouwt op bestaande structuren zonder werkelijke innovatie of reflectie. Daarom is het essentieel om eerst – samen - een strategisch plan te ontwikkelen. 

Hierin spelen de volgende factoren een sleutelrol: 

• De veranderende omgeving: identificeer trends en onvoorziene ontwikkelingen (emergenties), die doorgaans een grotere impact hebben dan verwacht. 
   
• De gewenste impact: definieer de langetermijneffecten die nodig zijn om de gewenste verandering te realiseren. Dit vormt de basis voor zinvolle strategische doelstellingen. 
   
• De interne organisatie: een beleidsplan richt zich niet alleen op externe doelstellingen, maar moet ook inzicht geven in de manier waarop de organisatie deze zal realiseren, inclusief personele, financiële en operationele middelen. 
   
• De doelgroep: bepaal niet alleen wie je huidige doelgroep is, maar ook wie je in de toekomst wilt bereiken. Wat drijft hen en hoe kun je hen effectief betrekken? 

Voor verdere verdieping in strategische planning, bekijk ons Webinar over dit onderwerp. 

Tip 2: houd de invloed van de (agro-)industrie in het vizier 

Hoewel polarisatie doorgaans onwenselijk is, is de realiteit dat de spanning tussen natuur en landbouw een cruciaal strijdpunt is. Bovendien profiteren grote industriële agrarische spelers van politieke veranderingen die milieubeleid onder druk zetten, zoals recentelijk bij de herziening van de Green Deal. Dit plaatst natuur- en klimaatinitiatieven in een onzekere positie. 

Systemische verandering verloopt zelden lineair en gaat vaak gepaard met conflict en chaos. Veel organisaties reageren hierop met terughoudendheid of pessimisme. De geschiedenis leert dat een periode van conflict met oude machten net betekent dat je aan de kern raakt én dat als je nu het juiste doet, je een maatschappelijke doorbraak kan realiseren. 

Het beleidsplan voor de komende periode moet daarom bijzonder hoge ambitie nastreven. Zonder grote doorbraken zijn de negatieve scenario’s op het gebied van klimaat en biodiversiteit niet te vermijden.

Tip 3: werk met scenario’s in plaats van een statisch beleidsplan 

In een onzekere tijden is het riskant om slechts één beleidsplan op te stellen en hier rigide aan vast te houden. De externe omstandigheden kunnen immers snel veranderen, wat (dan) continu bijsturen vereist. 

Een effectieve strategie houdt daarom rekening met verschillende scenario’s, gebaseerd op vragen zoals: 

• Hoe zal het Europese beleid ten aanzien van natuur en klimaat evolueren? 
• Krijgen we een minister die onze thema’s steunt of juist tegenwerkt? 
• Leidt het spanningsveld tussen natuur en landbouw tot exclusie of inclusie? 
• Ontstaan er nieuwe maatschappelijke bewegingen rond milieu en klimaat? 
• Hoe kunnen we inspelen op falende industriële modellen en met haalbare alternatieven komen? 

Niemand heeft het antwoord op deze vragen. Verschillende scenario’s zijn mogelijk. Jouw organisatie heeft de komende jaren mogelijk andere dingen te doen dan wat je in een ééndimensionaal beleidsplan zou schrijven.

Tip 4: voldoe aan de richtlijnen van de overheid 

Hoewel vanzelfsprekend, is het cruciaal om strikt te voldoen aan de richtlijnen die de overheid stelt voor beleidsplannen. Met de recente aanpassingen in het decreet van 26 april 2024 zijn de eisen op het gebied van rapportering en financiële verantwoording aangescherpt. Verdere wijzigingen in de richtlijnen zijn te verwachten. 

Er zijn talloze voorbeelden van organisaties die, ondanks een sterke inhoudelijke werking, hun subsidie verloren door administratieve fouten of onvoldoende naleving van de regelgeving. Dit is eenvoudig te voorkomen door een zorgvuldige controle en naleving van de formele vereisten.