Een dag op de A12
Ik was erbij, op de allereerste dag van de blokkade. Het was een snikhete septemberdag met temperaturen rond de 30 graden. Om klokslag 12 uur stapten we met zijn duizenden tegelijk het asfalt op, onder toeziend oog van de politie die de weg op voorhand al had afgezet. Rondom de weg stonden nog eens duizenden mensen, de supportdemonstratie die pal naast de actieplek was georganiseerd. Urenlang hielden we de weg bezet, om vervolgens te worden natgespoten door het waterkanon, een welkome verkoeling op deze tropische dag, afgevoerd te worden door de politie en aan de rand van de stad weer te worden vrijgelaten.
Na deze dag kwam XR nog 26 dagen terug, totdat haar eis was ingewilligd. Hieronder vijf belangrijk lessen die we kunnen trekken uit het succes van deze marathonactie.
1. Niet mobiliseren maar organiseren
In totaal namen er tienduizenden mensen deel aan de actie, op de actiedagen zelf maar ook tijdens de supportdemonstratie en in ondersteunende rollen. Vergelijk je dit met de klimaatmarsen in België, waar keer op keer bijna 100.000 mensen op af kwamen, dan is dit eigenlijk nog weinig. Maar het grote verschil is het engagement waarmee mensen deelnamen. Vele activisten kwamen meerdere dagen terug, ondanks het risico op arrestatie en het toenemende politiegeweld.
Dit soort engagement creëer je niet door posts op social media en mailings, hiervoor is jarenlange bewegingsopbouw nodig, of organising om de Engelse vakbondsterm te gebruiken. En dat betekent hard werken, veel fysieke momenten van samenzijn om community bouwen en in dit geval talloze actietrainingen georganiseerd door het hele land.
2. Weet wat je wilt bereiken
De actie startte met een glasheldere eis aan de politiek; stop met het subsidiëren van fossiele brandstoffen. Deze eis werd kracht bijgezet met een 74 pagina’s tellend rapport waarin precies berekend werd hoeveel deze subsidie daadwerkelijk bedraagt (37,5 miljard euro per jaar!). Dit rapport kwam niet geheel ontoevallig precies uit de week voor de start van de acties.
Hoe helderder je campagne-eis, hoe makkelijker het is om te weten wanneer je actie of campagne een succes is. Ook maakt het je verhaal richting de media veel sterker, zeker wanneer de eis goed onderbouwd is met onderzoek of rapporten. En als je eis helder is, weet je ook wanneer het tijd is voor een feestje! Nu dus.
3. Ga voor de lange adem en zorg voor elkaar
De actie op de A12 duurde bijna een maand. Zoveel tijd was er nodig om de druk op de politiek op te voeren en daadwerkelijk resultaat te boeken. Een actie zo lang volhouden is alleen maar mogelijk als je inzet op duurzaam activisme. In dit geval betekende dit concreet dat XR mensen opriep vooral niet iedere dag mee te doen, maar rust te nemen en elkaar in estafette af te lossen. Ook stond er een heel steunnetwerk van vrijwilligers en zelf psychologen klaar.
Grote maatschappelijke veranderingen gebeuren niet van vandaag op morgen maar vragen om sterke en veerkrachtige groepen en organisaties. Een cultuur van zorg dragen voor elkaar is van cruciaal belang om de strijd lang vol te kunnen houden.
4. Maatschappelijk draagvlak remt repressie af
Alle 27 dagen liet de politie de activisten ongemoeid de snelweg betreden om ze vervolgens relatief rustig te verwijderen. Voorafgaand aan de actie stuurde de politievakbonden zelfs een persbericht uit waarin ze de politiek opriepen met XR in gesprek te gaan om de acties te voorkomen.
De Nederlandse politie heeft het imago minder repressief te zijn dan de Belgische, maar ook een aantal andere factoren hebben bijgedragen aan dit relatief milde optreden. Allereerst is er natuurlijk de kracht van de aantallen. De politie heeft simpelweg niet de capaciteit om duizenden mensen te arresteren en dat administratief te verwerken. Daarom kozen ze ervoor om activisten alleen te ‘verplaatsen’ en geen boetes uit te delen.
Daarnaast heeft XR in de maanden voorafgaand aan de actie stelselmatig machtsmisbruik van de politie in de rechtszaal aangeklaagd, en vaak ook gelijk gekregen. Daardoor kreeg de groep veel sympathie en realiseerde de autoriteiten zich dat grootschalige repressie tot een serieuze maatschappelijke tegenreactie zou leiden.
5. Gedeeld leiderschap is niet het ontbreken van leiderschap
In veel organisaties en bewegingen is er een terechte afkeer van top-down leiderschap. Een beweging die gebouwd is op een charismatische persoon is kwetsbaar en versterkt vaak alle vormen van oppressie waar wij als sociale bewegingen juist tegen strijden. XR-groepen zijn georganiseerd volgens een holocratisch model, het Self Organising System, dat groepen helpt om zonder centraal leiderschap toch effectief te kunnen organiseren.
Een valkuil waar veel groepen echter in trappen is denken dat ‘geen leiders’ gelijk staat aan niets centraal organiseren en iedereen zijn ding laten doen. Terwijl er juist veel kracht zit in een heldere strategie op een overkoepelend niveau en het bundelen van krachten. Iets wat XR Nederland bewezen heeft met de acties op de A12!
Wil je eens verder praten over hoe jouw groep of organisatie haar campagnestrategie kan aanscherpen? Of wil je meer weten over wat de voor- en nadelen zijn burgerlijk ongehoorzame acties? Stuur mij gerust een mailtje of herbekijk mijn webinar Campagnes winnen door machtsopbouw.
